نقشه راه
پایان نامه های محصول محور
نقشه راه برای دستیابی به پژوهشها و پایان نامه های محصول محور در هفت مرحله پیش بینی شده است:
گام 2: انتخاب عنوان و تصویب پروپوزال
گام 3: اجرای پروژه پژوهشی/تولید فناوری
گام 4: ارزشیابی محصولات پایان نامه
گام 6: انتشار موثر نتایج/ فروش محصولات
گام 7: رصد بهره برداری از نتایج
مقدمه
دانشگاه ها در فرایند پیشرفت و جهانی شدن و رشد و توسعه، تأثیر زیادی داشته اند. نیروی اصلی متفکر و موتور توسعه را دانشگاه ها با تربیت نیروی انسانی متخصص و با مهارت های فکری بالا تأمین نموده اند و البته که در این فرایند، خود دانشگاه ها باید برای آماده سازی این نیروی مولد و محرک، همگام با تحولات و البته شتابدهنده به آن باشند. از این رو، پژوهشگران حوزه آموزش، دانشگاه ها را در بستر تحول تاریخی نسل بندی کرده اند. دانشگاه های نسل اول، در دوران قبال از رنسانس، تنها اهدفشان آموزش بود، دانشگاههای نسل دوم، با هدف آموزش و پژوهش، پس از رنسانس شکل گرفتند و اکنون نوبت نسل دیگری از دانشگاه است که باید با فرایندهای جهانی همگام شود .
در کشور ما بیشتر دانشگاه ها در نسل اول و تعداد محدودی از آنها در نسل دوم به سر می برند و نسل سوم دانشگاه ها به تازگی درحال شکل گیری است. ضرورت نسل سوم به این دلیل احساس می شود که بسیاری از دانش آموختگان به خاطر نداشتن مهارت های کارآفرینی و فنی لازم در بازار کار توفیق چندانی نمی یابند و بیکارمی مانند. در ایران، عدم ارتباط صنعت و دانشگاه (هدف اصلی دانشگاه های نسل سوم)، باعث شده است که با وجود افراد متخصص و خلاق در کشور، فارغ التحصیلان زیادی در کشور بیکار باشند. در راستای چنین نیازی، در فاصله سال های 1381 تا 1383 ابتدا در 13 دانشگاه، مراکز کارآفرینی ایجاد شد و هم اکنون تعداد بیشتری از دانشگاه های کشور دارای چنین مرکزی هستند. اما تأسیس مراکز کارآفرینی یا دفتر ارتباط با صنعت دردانشگاه ها، تنها اولین قدم است و تا رسیدن به دانشگاه های نسل سوم هنوز فاصله وجود دارد .
نفوذ این ایده در بدنه دانشگاه وقتی بطور واقعی اتفاق می افتد که گروه های آموزشی به ارتباط صنعت و دانشگاه باور داشته و یکی از مظاهر ظهور و بروز اصلی آن در پایان نامه های دانشجویی می باشد. معادلسازی این محصولات با مقاله های منتج از پایان نامه های دانشجویی رویکرد جدیدی است که با هدف توسعه این ارتباط شکل گرفته و فرصتی است تا نهادهای دانشگاهی در مسیر تولیدات دانشی مورد نیاز جامعه/ بازار/ صنعت گام بردارند که موضوع این سند است.
رویکرد جامعه نگر و مدیریت دانش به پایان نامه های محصول محور
با رویکرد جامعه نگر به پایان نامه های محصول محور لازم است ارتباط با ذی نفعان ازابتدای کار و همچنین در تمام طول انجام پروژه پایان نامه تبیین و حفظ شود. بدین معنی که موضوعات باید مرتبط با نیازهای جامعه یا منطبق برالویت های پژوهشی بوده و یا در ارتباط با نیاز یک سازمان (فراخوان های سازمان های دولتی، خصوصی و یا نهادهای گرانتینگ پژوهشی و ....) ترتیب داده شوند. طبعاً این رویکرد می تواند کلیه پایان نامه ها از جمله پایان نامه های سنتی را نیز در برگیرد که در شکل-1 چارچوب کلی آنها نمایش داده شده است.
شکل 1- چارچوب کلی پایان نامه ها
رویکردهای دیگری هم میتوان به فرایند پایاننامهها داشت که از آن جمله رویکرد مدیریت دانش است. رویکرد مدیریت دانش در پایان نامه های دانشجویی، اعم از سنتی، محصول محور یا ترکیبی، فرایندهای اجرایی جدیدی را میطلبد که میتوان آن را در شش مرحله زیر (شکل 2) خلاصه کرد:
شکل 2- فرایند اجرایی پایان نامه ها با رویکرد مدیریت دانش
سه مرحله دوم (انتخاب عنوان و تصویب پروپوزال)، سوم (اجرای پروژه پایان نامه) و چهارم (ارزشیابی محصولات پایان نامه) این پروسه، مراحل آشنای هر پایاننامهای است که تاکنون تجربه شده است. ولی رویکرد مدیریت دانش میطلبد که نقطه آغازین و پایانی متفاوتی داشته باشد. گام «جستجو برای عنوان» بعنوان اولین گام در این مدل، حساسترین نقطه در این فرایند است که لازم است بدقت برنامه ریزی شود تا از ابتدا پایاننامه ای مبتنی بر نیاز متقاضی مشخص و واقعی شکل گیرد. گامهای «انتشار موثر نتایج» و«رصد بهره برداری از نتایج» (گامهای پنجم و ششم) نیز دوگام مهم هستند که میتواند پروسه استفاده از پایاننامهای که برای پاسخ به یک نیاز شکل گرفته را تکمیل کند.
ولی راه رسیدن در واقعیت به چنین رویکردی ساده نبوده و لازم است از جهات مختلف آن را مشخص و تعریف کرد. لذا در این مستند تلاش میگردد تا نقشه راه دستیابی به این هدف خصوصاً در مورد پایان نامههای محصول محور بر اساس مدل فوق تبین و تشریح گردد.
گام 1: جستجو برای عنوان
انتخاب موضوع یا همان عنوان یک مرحله بسیار مهم در طول انجام یک پایان نامه است چراکه اگر یک عنوان خوب انتخاب نشود، هرتلاشی در جهت کیفیت آن محدود به ظرفیت عنوان می باشد. برای یک عنوان خوب ویژگیهای متعددی ذکر شده است:
تامین این ویژگیها ساده نبوده و باید برای آن برنامه ریزی کرد. محیطهای غنی علمی که ارتباط مناسبی با جامعه پیرامون خود و کاربران دانش دارند، محیطهای مناسبی هستند که میتوانند تسهیل کننده انتخاب یک عنوان خوب باشند. به این منظور اقدامات و مداخلات زیر پیش بینی شده است:
اقدامات و مداخلات در سطح گروه آموزشی
برای اجرایی نمودن این اقدامات لازم است بستر سازی مناسب صورت گیرد که در ذیل آمده است:
الزامات و حمایت ها (دانشکده / دانشگاه/وزارت)
گام 2: انتخاب عنوان وتصویب پروپوزال
پس از انتخاب موضوع لازم است عنوان پایان نامه با دقت انتخاب و تدوین شود. در نگارش عنوان چارچوبهای متفاوتی وجود دارد ولیکن مهمترین وجه اشتراک همه آنها دو چیز است: عنوان باید
پایان نامه های محصول محور در نگارش عنوان تفاوتی نخواهند داشت ولی انتظار می رود در حد امکان بیانگر محصول نهایی باشد. ولی در هنگام تدوین پروپوزال باید به تفاوتهای بیشتری توجه کرد. استفاده از بوم مدل کسب و کار می تواند الهام بخش خوبی برای تدوین پروپوزال های این نوع پایان نامه ها باشد که ما آن را بوم مدل پیاان نامه ( شکل 2) می نامیم.
با نگاهی دقیق تر می توان بسادگی متوجه شد که این مدل اگر چه می تواند در چارچوب پروپوزالی کاملا متفاوت ارائه شود ولی در شکلی ساده تر می تواند در همان چارجوبهای قبلی با محتوایی جدید سازماندهی شود. به این ترتیب تغییرات محتوایی زیر باید مدنظر قرار گیرد:
بیان مسئله
دربخش ضرورت انجام کار لازم است :
متدولوژی
در این بخش لازم است به سوالات زیر پاسخ داده شده و نتایج آن در این بخش پروپوزال آورده شود:
اهداف
در این بخش لازم است اهداف بدقت و با نگاه به محصول نهایی نو.شته شود. گذشته از اهداف پیشنهاد می شود دراین بخش محصول نهایی پایان نامه بدقت تعریف و مشخص شود. در این بخش می توان از جدول شماره 1 کمک گرفت.
هزینه ها
این بخش با نگاه به دو بخش بالا باید واقع بینانه و جزیی نوشته شده و در صورتی که خارج از هزینه های معمول پایان نامه ها است، لازم است بیان شود که چه منابع مالی دیگری برای تامین آن دیده شده و یا بکار گرفته خواهد شد؟
توجه: در پایان نامه های محصول محور با موضوع «ایجاد کسب و کار» لازم است جریان درآمدی با همان مفهوم بوم مدل کسب و کار دیده شده و در بخش هزینه اضافه شود تا امکان برآورد صحیح برای داوران در زمان تصویب پروپوزال فراهم نماید.
برای تدوین هر چه بهتر این پروپوزالها ، اقدامات و مداخلات زیر را می توان پیشنهاد کرد:
اقدامات و مداخلات در سطح گروه آموزشی
برای اجرایی نمودن این اقدامات لازم است بستر سازی مناسب صورت گیرد که در ذیل آمده است:
الزامات و حمایت ها(دانشکده / دانشگاه/وزارت)
تشکیل کمیته تامین مالی و جذب سرمایه (گرانت/ بودجه های داخلی- گرانت/ بودجه های خارجی
گام 3: اجرای پروژه پژوهشی/تولید فناوری
اجرای این نوع پایان نامه ها شبیه همه پایا ن نامه ها با چالش فاصله طراحی تا اجرا روبرو بوده و باید به این منظور تلاش نمود تا با هر چالشی از طراحی اولیه فاصله نگرفت. در عین اینکه انعطاف پذیری بنا به شراطی محیطی می تواند دربسیاری از موارد راه گشا باشد. توانمندسازی صحیح و بموقع، استفاده از تجربیات قبلی دراین بخش توأم با حمایت بخشهای تسهیلگر می تواند کمک شایانی در پیشبرد این پروژه ها داشته باشد. تعامل مداوم با مشتریان از نکات کلیدی در اجرا است که می تواند در انتخاب تصمیمات با ریسک بالا و انعطاف پذیری به موقع بسیار کمک کننده باشد.
به این منظور اقدامات و مداخلات زیر پیش بینی شده است:
اقدامات و مداخلات در سطح گروه آموزشی
برای اجرایی نمودن این اقدامات لازم است بستر سازی مناسب صورت گیرد که در ذیل آمده است:
الزامات و حمایت ها(دانشکده / دانشگاه/وزارت)
گام 4: ارزشیابی محصولات پایان نامه
در ارزشیابی پایان نامه ها قاعدتا هم فرایند دستیابی به محصول و هم ارزشگذاری محصول نهایی می تواند مبنای ارزش نهایی پایان نامه باشد. بارم بندی پایان نامه ها در سطح کارشناسی ارشد و دکترا متفاوت بوده و هر کدام به ترتیب ۲ و ۴ نمره بر اساس آیین نامه دانشجویی رشته مربوطه به محصول نهایی اختصاص داده شده که براساس نوع و مرغوبیت محصول در جدول شماره ۱ همین مستند اررشگذاری می گردد.
به این منظور اقدامات و مداخلات زیر پیش بینی شده است:
اقدامات و مداخلات در سطح گروه آموزشی
برای اجرایی نمودن این اقدامات لازم است بستر سازی مناسب صورت گیرد که در ذیل آمده است:
الزامات و حمایت ها(دانشکده / دانشگاه/وزارت)
گام 5: دستیابی به محصول
دستیابی به محصول از هر نوع آن (جدول شماره 1) می تواند بهترین خبری باشد که تیم تحقیق دریافت می کنند ولی ممکن است این شادی به هر دلیلی شکننده باشد. دربرخی موارد محصول اولیه مورد تایید سفارش دهنده نبوده و یا مشتری خود را در برخوردهای اولیه در واقعیت نمی یابد. استفاده از تجربیات مشابه، عزم و ارده برای ادامه مسیر همراه با توانمندیهای حل مسیله می تواند دراین بخش تعیین کننده نتیجه نهایی باشد. این موضوعی است که تیمهای تحقیق قبلا هم در گرفتن پذیرش مقاله تجربه کرده اند. تیمهایی که دیر اقدام کرده و یا دستیابی به اهداف متوسط را مد نظر قرار داده اند، بسادگی از کاری درخور در مجلات معتبر میگذرند. در حالیکه مدیریت زمان یک پایان نامه و تولید بموقع محصول می تواند بسادگی ارزش نهایی یک محصول واحد را افزایش دهد.
گام 6: انتشار موثر نتایج/ فروش محصولات
این بخش به اندازه تمام مراحل قبلی میتواند اهمیت داشته باشد و کیفیت نهایی محصول به باور تیم پژوهشی به کیفیت آن در زمان انتشار و نحوه انتشار آن دارد که لازم است برای آن برنامه ریزی شود. بسیاری از محصولات با کیفیت به علت عدم انتشار مناسب و یا زمان نامناسب تا مدتها مغفول مانده و مورد استفاده قرار نگرفته اند. لذا این مرحله باید جدی گرفته شود. مدتی است در خصوص انتقال پیام پایان نامه ها در بخش مقالات و دانشی، انتقال پیام در پایگاه «نتایج پژوهش های سلامت کشور» در دستور کارقرار گرفته که متاسفانه از سوی پژوهشگران بعنوان فرصت دیده نشده و پیامهای این بخش جذاب و آگاهی دهنده نیست. دربخش پایان نامه های محصول محور می تواند این گام از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و در صورتی که از ابتدا مشتریان مدنظر بوده و ارتباط مداومی شکل گرفته باشد، تسهیل شود.
به این منظور اقدامات و مداخلات زیر پیش بینی شده است:
اقدامات و مداخلات در سطح گروه آموزشی
برای اجرایی نمودن این اقدامات لازم است بستر سازی مناسب صورت گیرد که در ذیل آمده است:
الزامات و حمایت ها (دانشکده / دانشگاه/وزارت)
گام 7: رصد بهره برداری از نتایج
رصد بهره برداری از نتایج نیز مرحله مهم و البته مغفول مانده ای از فرایند انجام پایاننامه هاست که در صورت انجام دقیق آن توسط متولیان نظارتی میتواند ضمن اطلاع از وضعیت اثربخشی جامعه آکادمیک در جامعه، بعنوان منبع بازخورد معتبربرای گروههای آموزشی در انتخاب عناوین جدید قرار گیرد.
به این منظور اقدامات و مداخلات زیر پیش بینی شده است:
اقدامات و مداخلات در سطح گروه آموزشی
برای اجرایی نمودن این اقدامات لازم است بستر سازی مناسب صورت گیرد که در ذیل آمده است:
الزامات و حمایت ها (دانشکده / دانشگاه/وزارت)
